Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

щIы пшэр

  • 1 щIы

    / Ещанэу Дыгъэм пэщыт, цIыхухэр, псэущхьэхэр щыпсэу планетэ.
    * Дунейм щIалэгъуалэу тетыр фызэгухьэм, ЩIым мамырыгъэр тепщэ щыхъунщ. Iуащхь.
    2. почва, верхний слой земной коры
    / ЩIы хъурейм и щхьэ къат и щIыIу.
    * Сенрэ Мэзанрэ ныбэгукIэ щIым зыхадзэри тIэкIурэ щылъащ, хьэкъей гуэрэн лъахъшэм хэлъу. Ж. Б.
    3. еплъ щIыгулъ. ЩIы фIыцIэ. ЩIы пшэр.
    4. страна
    / Къэрал, хэку.
    Нэмыцэр ди щIым къихьэгъащ.
    ЩIы зэдэшх хъун оказаться равными по силе ( в национальном виде борьбы). ЩIалитIыр зэбэныхукIэ зэрытемыгъакIуэу щIы зэдэшх мэхъу.
    ЩIы фIыцIэм ихун сжить со света. Дзэ узым щIы фIыцIэм ирихун.
    ЩIы фIыцIэжьым щIэгъэлъэдэн закопать в землю, сжить со света.
    * Ар губжьащи щIы фIыцIэжьым ущIигъэлъэдэнщ.
    ЩIы фIыцIэм щIыхьэн провалиться сквозь землю.
    * - Елдар гъусэ щIыи зегъэхь. ЩIы фIыцIэм щIыхьами, къэгъуэт, - жиIащ {Инал}. КI. А.
    ЩIы хъурей земной шар.
    ЩIы щхьэфэ хъун! дай бог, чтоб ты превратился в прах! ( проклятие).
    ЩIым и гъунэ очень далеко; за тридевять земель. ЩIым и гъунэ щыIэн.
    ЩIым икIыжын исчезнуть, пропасть.
    ЩIым кIуэцIрыхун = щIы фIыцIэм щIыхьэн.
    ЩIым нэмыгъэсу зехьэн (лъагъун) безмерно любить, лелеять кого-л. ; с любовью и уважением относиться к кому-л. (напр. к родителям).
    * Зым нэхърэ адрейр нэхъ лIыхъужьу дэлъхуибл иIэт хъыджэбзым, икIи я шыпхъу закъуэр абыхэм щIым намыгъэсу ялъагъурт. Ад. таур.
    ЩIым псэ къыхэхьэн пробуждаться с наступлением весны ( о почве). ЩIым псэ къыхэхьэмэ, жыласэм щIадзэ.
    ЩIым пхрыхуам нэхъ къэщтэн предпочесть что-л. чему-л.
    * Фызыр апхуэдизкIэ укIытати, щIым пхрыхуам нэхъ къищтэнт.
    ЩIым щыщ щIыжын сровнять с землей. Унэ цIыкIур щIым щыщ ящIыжащ.
    ЩIым щIэпщхьэным хуэдэу = щIым пхыхуам нэхъ къэщтэн. ЩIым щIэпщхьэным хуэдэу укIытэн.
    ЩIым щIэхуэн = щIы фIыцIэм ихун.
    * ЩIыр бжьэкIэ къепщри, къыпыщым тоувэ. Ад. таур.
    ЩIыр бзэгупэкIэ егъэбзеин = щIыр лъэдакъэпэкIэ егъэвэн нагнать страху.
    ЩIыр гъэпшэрын удобрять землю. ЩIыр куэншыбкIэ ягъэпшэр.
    ЩIыр зэгуэхуу я кум дэхуэн. Провалиться сквозь землю.
    * Иныжьыр абдеж иIэпхъукIри щIыр зэгуэхуу я кум дэхуа фIэкIа умыщIэну бзэхащ. Ад. таур.
    ЩIыр зехьэн ухаживать на землей.
    ЩIыр хъеин трястись ( о земле).
    ЩIыр щхьэцыкIэкIэ егъэпхъэнкIын = щIыр лъэдакъэпэкIэ егъэвэн.
    * Дарихъан сымаджэ хьэлъэу, уз къыхэлъадэм и кIуэцIыкIыщIэр ичатхъэр гызу, хуэмышэчыжу щIыр IэгуфэкIэ игъазэу зепщыпщэу.. {щытащ}. КI. Т.
    щIы гъунэ 1. край земли, край света
    / Дунейм и гъунэ, и кIэ.
    * - ЩIы гъунэм фыкIуэми, фысIэщIэкIынкъым, - жиIэрт иныжьым. фольк.
    2. граница
    / Зыгуэрым бгъэдэлъ щIыр щиух.
    * Вгъэбыдэ фи Iуэхур щIы гъунэм, Вгъашхэ шагъдийхэр. П. Б.
    щIы кIапэ см. щIы гъунэ.
    * Индыр хъаныр тхьэгурымагъуэт, и щIы кIапэ къытехьэр занщIэу къищIэрт. фольк.
    щIы къат слой, пласт земли
    / Хэлъ пкъыгъуэхэм елъытауэ, плъыфэкIи щытыкIэкIи щIыр IупщIэ-IупщIэу зэрызэщхьэщыкIхэм ящыщ зы.
    Лъэпщ и сыджыр щIы къатибл и кууагъыу хэтIат. Нарт.
    щIы къатибл религ. ад, преисподняя
    / Диным къызэригъэлъагъуэмкIэ лIахэм я псэр здэкIуэж щIы щIагъым щыIэ дуней; ахърэт.
    * -ЩIы къатиблым къыщIэпхами къэгъуэт, - аращ Инал жиIар. КI. А.
    ЩIы къатибл ухъу провались ты в тартарары.
    ЩIы къатиблкIэ щIэулъадэ = щIы къатибл ухъу.
    ЩIы къатиблым ежэхын = щIы къатибл ухъу.
    ЩIы къатиблкIэ кIуэцIрыхун = щIы къатибл ухъу.
    щIы ныкъуэхь наем земельного участка с выплатой половины урожая хозяину
    / Бэджэндэу къащта щIы Iыхьэ, гъавэу къытрахым и ныкъуэр щIыр зейм ептын хуейуэ.
    / Зи кIэбдз лъакъуитIыр нэхъ кIыхь губгъуэ дзыгъуэ лъэпкъ.
    щIы шэуэжа залежная земля
    / Явэу щытауэ илъэс зыбжанэкIэ ямывэжа, зытемылэжьыхьыжа щIы Iыхьэ.
    ЩIы шэуэжахэми гъавэ тращIэу щIадзэжащ.
    щIы щхьэфэ поверхность земли
    / ЩIым и щхьэ къат.
    щIы щIагъ подземелье
    / ЩIым и щIагъ.
    II устар. зима
    / Гъатхэмрэ бжьыхьэмрэ яку дэлъ щIыIэгъуэ зэман; щIымахуэ.
    Гъэрэ щIырэ зэхэкIа нэужьщ жылэр щIым щыхалъхьэр.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > щIы

  • 2 пшэр


    1. жировое отложение; жир; сало
    2. в знач. опр.
    1) жирный; упитанный
    лы пшэр жирное мясо
    2) жировой
    3) полный, тучный
    цIыху пшэр полный, тучный человек
    пшэр хъун полнеть, пополнеть, жиреть, ожиреть
    4) перен. жирный, тучный
    щIыгулъ пшэр тучный чернозём
    щIы пшэр жирная земля

    Кабардинско-русский словарь > пшэр

  • 3 тучный


    -ая, -ое
    1. пшэр, гъум; тучный мужчина цIыхухъу пшэр
    2. пшэр, пIащэ; тучные земли щIы пшэр: тучные колосья щхьэмыж пIащэ

    Школьный русско-кабардинский словарь > тучный

  • 4 щIыфI

    1. хорошая, плодородная земля
    / ЩIы пшэр, гъавэ бэв къызытекI.
    2. расстояние
    / ФIыуэ зэпэIудза гуэрхэм яку дэлъ щIы; щIышхуэ.
    КъуэжитIым я зэхуакум щIыфI дэлъын.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > щIыфI

  • 5 ятIэ

    грязь
    / Псым игъэщIыта, игъэуцIына щIы.
    ЯтIэм хэхуэн. Уэрам ятIэ.
    ЯтIэ зэхэлъхьэн составить раствор глины.
    ЯтIэ зехьэн мазать глиной или побелить какое-л. строение.
    ЯтIэ утэн замесить глину ногами, перемешивая ее с соломой или опилками, для приготовления самана.
    ЯтIэм хуэдэу пшэр очень жирный, упитанный.
    ятIэ бдзантхьэ липкая грязь (глина)
    / ЩIы къэщIыта, зыгуэрым кIэрыпщIэгъуафIэ ятIэ.
    * ТешанкIэр и шэрхъ бгъузэмкIэ ятIэ бдзантхьэм кууэ хэтIысхьати хъеижыртэкъым. КI. Т.
    ятIэ бзанхь кубано-зеленчукские см. ятIэ бдзантхьэ.
    ятIэ защIэ сплошь грязный, покрытый грязью
    / ЯтIэ зыкIэрылъ, ятIэм иуфIея.
    IэятIэ защIэ. ЯтIэ защIэ хъун.
    / ЯтIэ щызэрахьэкIэ е чырбыш щагъэжкIэ зэ къэщтэгъуэу къащтэ ятIэ Iыхьэ.
    ятIэ шыкъыр сухой, твердый комок почвы
    / УцIынауэ, псыфу щыта щIы тыкъыр гъужа.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > ятIэ

  • 6 бэвылъэ

    плодородный (о почве)
    / Пшэр, гъавэ бэв къыщыхъу, хэпсэр щыбагъуэ.
    Нащэр щIы бэвылъэм, куэншыб зыхэлъхьа щIым тесэн хуейщ.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > бэвылъэ

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»